یانه‌ی كوردان
به‌رێز ئه‌گه‌ر ئه‌ندام نیت خۆت تۆمار بكه‌
بۆ بینینی به‌شه‌كانی تر
بۆ خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تی زیاتر
پاش به‌ئه‌ندام بونت تكایه‌ یاساكان بخوێنه‌وه‌
یاساكانی یانه‌بخوێنه‌
یانه‌ی كوردان
به‌رێز ئه‌گه‌ر ئه‌ندام نیت خۆت تۆمار بكه‌
بۆ بینینی به‌شه‌كانی تر
بۆ خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تی زیاتر
پاش به‌ئه‌ندام بونت تكایه‌ یاساكان بخوێنه‌وه‌
یاساكانی یانه‌بخوێنه‌
یانه‌ی كوردان
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.


به‌خێربێیت به‌رێز بۆ یانه‌ی كوردان هیوای سوود بینینت له‌ یانه‌ی كوردان
 
HomeLatest imagesSearchRegisterLog in

 

 پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی پێـوەرێكە بۆ حـوكمڕانی باش

Go down 
AuthorMessage
هه‌ریا د صا لح
سه‌ رپه‌رشتیاری یانه‌
سه‌ رپه‌رشتیاری یانه‌
هه‌ریا د صا لح


ژماره‌ی بابه‌ته‌كانت : 79
به يامه كان : 101
2010-11-19
ته‌مه‌ن : 35

پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی پێـوەرێكە بۆ حـوكمڕانی باش Empty
PostSubject: پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی پێـوەرێكە بۆ حـوكمڕانی باش   پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی پێـوەرێكە بۆ حـوكمڕانی باش I_icon_minitimeThu Jun 30, 2011 8:55 am


سلاویكی زانست وزانست خوازان بو هاورییان


فه‌رمون بو بابه‌تیكی تر


كاری حكومەت تەنیا پارە خەرجكردن نییە!
لەهەرێمێكدا دەرفەتی وەبەرهێنان فراوان بێت و بانگەشەی ئابووری بازاڕ بكرێت، كاری حكومەت تەنیا ئەوە نییە پارەو داهاتی لە17%ی ناردەنییەكانی نەوت وەربگرێت و لە بەگەڕخستنی حكومی و بوارەكانی دوور لەبەرهەمهێنان و وەبەرهێنان خەرجی بكات، لەبەرامبەردا داهاتەكانی ئەوەندە كەم بێت شایەنی باسكردن نەبێت و تەرازووی بازرگانیشی ناهاوسەنگ بێت، كەرتی تایبەتەكەشی تەنیا سەرقاڵی هێنانی كاڵاو كەرەستەو كەلوپەل بێت و ناردەنییەكانی لەئاستێكی نزمدا مابێتەوە، بەڵكو كاری حكومەت جگە لەپرۆژە خزمەتگوزارییەكانی، جێبەجێكردنی كارو بەرنامەو پلانێكی ئابووریی وایە ئاستی بەرهەمهێنان بەرزبكاتەوەو پەرەپێدان لەگەڵ خۆیدا بهێنێت، پەرەپێدانێك بتوانێت ئاستی هۆشیاری تاك و بژێوی هاوڵاتییان باش بكات و گۆڕانكاری لەبوارەكانی سیاسی و ئابووری لێبكەوێتەوە. ئەركی حكومەتە كار بۆ ئەوە بكات گەلێكی هۆشیار بخاتەوەو ڕێز بۆ كار بگەڕێنێتەوەو حكومەت ببێتە خزمەتكاری هاوڵاتییان، بەو پێیەی حكومەت حكومەتی خەڵكە، بۆیە ئەركی سەرەكی سەرشانی حكومەت و وەزارەت و دامودەزگاكانێتی دۆخی ئابووری بگەیەنێتە (ئابووری بازاڕ)و رووبەڕووی ئابووری شەخسی و حیزبی بێتەوەو ڕێگا بەهیچ لایەن و گروپ و تاقمێك نەدات گەمە بە سامان و داهات و دەستكەوتە ئابوورییەكانەوە بكەن، بەدەستهێنانی ئەم ئومێدو هیواو خواستانە تەنیا بەخیتاب و بەڵێن نایەتە جێبەجێكردن، بەڵكو بەحكومەتێكی بووێرو شەفاف و پێشكەوتوو دەتوانرێت كارنامەو بەرنامە ئابوورییەكان جێبەجێ بكرێت. حكومەتێك دەزگاكانی وەبەرهێنانی بێ وەبەرهێنان و بەرهەم نەبێت و كەرتی تایبەتی لەكەرتی گشتی فراوانترو چالاكتر بێت و، وەبەرهێنانی بیزنسكارانی ئاراستەی پیشەسازی و بەرهەمهێنانی كردبێت، نەك تەنیا زۆربەی بیزنسكارانی كوردستانی دوور لەئینتمای نیشتمانی و بەرژەوەندی نەتەوە لەكەرتێكی لاوازی بازرگانی و خانووبەرە بسوڕێنەوەو جگە لەبەرژەوەندی شەخسی خۆیان هیچ حسابێك بۆ بەرژەوەندی گشتی نەكەن، بەرادەیەك هەرێمەكەیان كردۆتە پێگەیەك بۆ ساخكردنەوەی كاڵاو كەلوپەلی ئیكسپایەرو نزم لەكوالێتی وڵاتانی دەوروبەر. ناكرێت چی تر ئاوەدانكردنەوەو پێشكەوتنەكانی هەرێمەكە رواڵەتیی و ناوەڕۆك بەتاڵ بن، دوور بێت لەدەستكەوتی گەورەو ستراتیژی ئابوورییەوە. راستە بەكردەوە كار بۆ لابردنی دوو ئیدارەیی كراو وەزارەتەكان لە43 وەزیرەوە بۆ 19 كەمكرایەوە، لەكابینەی پێشوو لەبواری ناردنە دەرەوەی نەوت و كارەباو ئاوو خزمەتگوزارییەكانی تر هەنگاوی باش و بووێر نراو، بۆ یەكەمین جاریش فەلسەفەی دەستاودەستكردنی دەسەڵاتی حوكمڕانی بەكردەوە جێبەجێ كرا، كە بۆ دیموكراتییەت و گەڕانەوەی متمانە بەئارامی و سەقامگیری و ئابووری ناو هەرێمەكە زۆر گرنگ بوو، بەڵام هێشتا خەرجییەكانی بەگەڕخستنی حكومەت زۆربەی هەرە زۆری بودجەی هەرێمەكە دەبات و تەنیا لە30%ی بودجەكە بۆ وەبەرهێنان دەمێنێتەوە، راستە لەبودجەی ئەمساڵدا گرنگی بەكشتوكاڵ و وەزارەتە خزمەتگوزارییەكانی وەكو تەندروستی و پەروەردە دەدرێت، لە 30% ی بودجەكەش بۆ وەبەرهێنان تەرخانكراوە، بەڵام ئەو پارەیەی بۆ كەرتی تەندروستی دانراوە بەشی جێبەجێكردنی نیوەی پرۆژەكانی وەزارەتی تەندروستی ناكات و شارەوانیش رایگەیاندووە كەتەنیا لە 10%ی پرۆژەكانی بۆ جێبەجێ دەكرێت.
پرۆژەی بودجە بۆ خزمەتكردنی هاوڵاتییانەو لەپێناو پێشكەشكردنی پرۆژەكانی خزمەتگوزاری و وەبەرهێنان دادەڕێژرێت، كاریگەری بۆ سەرجەم دانیشتووانی هەرێمەكەو بژێوی ژیانیان دەبێت، بۆیە نابێت پرۆژەكە بگرێتە قوربانی حكومەتێكی گەورەو قەبەوە كە سەرجەم كەرتەكانی ئابووری لەژێر دەسەڵات بێت و كەرتی تایبەتی تێدا لاواز بێت، تەنانەت سەرۆكی حكومەتیش دانی بەوەدا ناوە خەرجییەكان و رێژەی ئەو پارەیەی بۆ پێدانی مووچە دەچێت زۆرە، زۆرجار بێ بەرنامەیی حكومەت بارودۆخەكە بەرەو خراپتر دەبات ، بەپێچەوانەوە لەبری ئەوەی ئومێدمان بداتێ بۆ چارەسەركردن بێ ئومێدی لێدەكەوێتەوە، ئەوەتا حكومەت لەبواری زیادكردنی خەرجییەكانی پێچەوانەی هاوكێشەو فەلسەفەی نوێی ئابوورییەوە دەچوڵێتەوە، كاتێك زیاتر لە1050000 ملیۆنێك و پەنجا هەزار فەرمانبەر لەحكومەتدان كەئەو ژمارە زۆرەی ناوێت، لەبری ئەوەی حكومەت لەخەمی دۆزینەوەی كارو هەلی نوێی ئیشكردن بێت لەكەرتی تایبەت بۆ دەرچووانی زانكۆو پەیمانگاو گەنجە بێكارەكانی تر، كەچی هێشتا بەڵێنی دامەزرانی فەرمانبەری دیكە لەكەرتێكی هەڵاوسانی حكومی دەدات، ئەمە لەكاتێكدا سەرۆكی حكومەت دان بەوەدا دەنێت كەخەرجییەكانی بەگەڕخستن و مووچە زۆر زیادیكردووە، ئێمە دژی دامەزراندن نین و هانی دۆزینەوەی كاریش دەدەین، چونكە شوێنەوارەكانی بێكاری لەسەر تاك و خێزان و ئابووری هەرێم دەزانین چەند مەترسیدارە، بگرە زۆربەی جار شوێنەواری خراپی سیاسی و ئارامیشی لێدەكەوێتەوە، پێویستە بە جورئەتەوە دان بەوەدا بنێین كەسەرجەم كلتوورو فەرهەنگی كار لەم وڵاتەدا لەگەڵ سیستەمی نوێی جیهان ناگونجێت و نەمانتوانیوە هەمان ئەو ئیمتیازو باشیانەی لەكەرتی گشتی هەیە بۆ كەرتی تایبەتیشی بهێنین و، یاساو رێنماییەكان ئاراستەی بیزنسكار و و كەرتی تایبەت بكرێت نەك بەویست و حەزی خۆیان كرێكارو كارمەند دامەزرێنن و زۆربەی جاریش فلیبینی و كارمەندێكی ئاسایی بەپارەی ژەمێكی خواردن دابمەزرێنن، بەمەش كار بیرۆزی تێدا نەهێڵن و زیان بەبەگەڕخستنی كارمەندو كرێكاری خۆماڵیش بگەیەنن، رەنگە حكومەت لەساڵانی رابردوو زیاتر لەخەمی راكێشانی وەبەرهێناندا گوێی نەدابێت بەرێنمایی و ئەو مەرجانەی لەدنیای پێشكەوتووشدا دەسەپێنرێتە سەر خاوەن كار، ئێستا كاتی ئەوە هاتووە ئیمتیازات بۆ كەرتی تایبەت بەپێی بەرهەم و دەستكەوتەكان بێت كە گەل و وڵاتمان بەدەستی دەهێنن، با لایەنە پێوەندارەكانی بواری كار چ لەحكومەت و چ لە رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی چاوخشاندنەوە بەیاساكانی كار لەكەرتی تایبەت بكەن، با پارچە زەوی بۆ پرۆژەی كشتوكاڵ و پیشەسازی لەسۆپەرماركێت و بواری خانووبەرە زیاتر بێت، با چی تر ڕێگا بە بەڵێندەران و كۆمپانیاكانیان نەدرێت شار بە شێوەیەكی ئاسۆیی فراوان بكەن،كاتی ئەوە هاتووە ئەم حكومەتە بەبووێرییەوە وەڵامی ئەو پرسیارانە بداتەوە:
بۆچی پلانی ئابووریمان نییە؟ تاكەی ئابووری شەخسی بەسەر ئابووری بازاڕدا زاڵ بێت؟ بۆ سیستەمی چاودێری تەندروستی و بیمەی كۆمەڵایەتیمان نییە؟ یاساو رێنماییەكانی كار بۆ نەیانتوانیوە پیرۆزی بۆ كار بگەڕێننەوە؟ بۆ دەبێت حكومەت توانای وەرگرتنەوەی رسوماتی خزمەتگوزارییەكان و باجی نەبێت؟یاساكانی بنبڕكردنی قۆرخكاری و پاراستنی مافی بەكارهێنان بەكوێ گەیشت؟ بۆ دەبێت ئۆپۆزسیۆن لەبری ئەوەی هاوڵاتییان هانبدات حكومەتەكەیان خۆش بووێت فێری دژایەتیكردنی هەموو هەوڵ و سیستەمێكی رێكخستنی ئابووری و خزمەتگوزارییەكانیان بدەكەن ؟ هەروەكو چۆن لەكاتی دیاریكردنی نرخی پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری كارەبا روویدا، كەهەموو كەسێكی شارەزاو ئابووریناس ئەو راستییە دەزانێت هەر سامانێك نرخی بۆ دیاری نەكرا بێ بەها دەبێت و دادپەروەرانە دابەش ناكرێت، دواتر بوارەكەی بەرەو پشێوی و بێ سەروبەری دەچێت.
ئەم راپۆرتە بێ كەموكورتی نییە، هەروەكو چۆن مەبەستی شكاندنی حكومەتیشی نییە، چونكە حكومەتەكە هی خەڵكەو موڵكی ئەم لایەن و ئەو حیزب نییە ، بۆیە نابێت بەویست و ئارەزووە شەخسی و حیزبییەكانەوە بچوڵێتەوە، ئەم راپۆرتە بیرهێنانەوەیەكە بەوەی حكومەتە مۆدێرنەكان سەرقاڵی گەورەكردن و فراوانكردنی دەسەڵاتی مەركەزی و قەبەكردنی دامودەزگاكان و زیادكردنی خەرجییەكانیان نین، بەڵكو ئەركیان گەڕانە بەدوای پارەو سیولەی نەختینەیی و سەرچاوەی نوێی داهات و رێنمایكردن و ئاراستەكردنی ئابووری و چاودێری و بەدواداچوونی كارەكانی كەرتی تایبەت، ئەمە ئەزموونی گەلان و حكومەتەكانی بڵنگەكانی ئاسیاو كۆریای باشوورو هەموو وڵاتانی پێشكەوتووی ئەوروپای ێۆژئاوا دنیایە، ناڵێین ئابووری بازاڕ بێ كەموكورتییەو هەموو لایەنەكانی بەویست و خواستی ئێمەیە، بەڵام ئەمە تاكو ئێستا باشترین سیستەمە بۆ پەرەپێدانی ئابووری، واتە پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی لەسیستەمی ئابووری بازاڕەوە رێچگە دەكرێت.
حكومەتێكی لاواز كۆمەڵگایەكی بێ بەرهەمی لێدەكەوێتەوە
حكومەتی بەهێز خاوەنی سەرچاوەی جۆراوجۆری داهاتەو دەوڵەمەندە، لەڕێگای كەرتی تایبەتەوە زامنی بەشداریكردنی زۆرینە لەپرۆسەی ئابووری دەكات، بەجۆرێك تاكەكانی ناو كۆمەڵ ئاراستەی پرۆسەی بەرهەمهێنان و داهێنان دەكات، بەمەش ڕێگا نادات كۆمەڵگەیەكی بەكارهێنەر دوور لەبەرهەمهێنان بكەوێتەوە، رەنگە كاتێك بابەتێكی وا دەوروژێنین بریندارێتی تێدا بێت، بەڵام راستییەك دەخەینە روو تاوەكو لاسایی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق نەكەینەوە، كە هەموو هەوڵەكانی بۆ بەمەركەزكردنی دەسەڵاتەكەیی و خزمەتكردنی حیزبی دەعوا بوو تەنانەت هێزی سوپای بۆ بەرژەوەندی خۆی بەكارهێنا تا لەكۆتایی دا حكومەتەكە شكستی هێناو هاوڵاتییانی لێ زویر بوون و لەهەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی 7/3 دەنگی پێویستی نەهێنا.
ناشبێت ئەوەمان لەبیر نەبێت كەزۆرینەی هاوڵاتییانی ئەم هەرێمە دەنگ و متمانەیان بەو لیست و قەوارانەدا كەبەڵێنی جێبەجێكردنی بەرنامەی پێشكەوتوویان دا، بەتایبەت بەرنامە ئابوورییەكان، ئەو راستییەش دەزانین ئاوەدانكردنەوە و چارەسەركردنی كێشەكان كارێكی ئاسان نییەو هەنگاویش لەمبوارەدا نراوە، بەڵام لەرووی پراكتیكییەوە دەربازبوون لەكێشە ئابوورییەكان و باشتركردنی كاری جیددی دەوێت، تاوەكو بكەوینە سەر ڕێگای راستی پەرەپێدان و لەپاشكەوتەی ئابووری ناوەندی بەغدا دەربازمان بێت. هاوڵاتییانی هەرێم ئەو كات حكومەتەكە بەهی خۆیان دەزانن كە ئابووری بازاڕ جێبەجێ بكرێت و هەموو پێوەرو بنەماكانی ئەم بازاڕە بچەسپێنرێت هەر لە رووبەرووبوونەوەی گەندەڵی و كەمكردنەوەی بیرۆكراتییەت و هەڵگرتنی رۆتین، تاوەكو كەمكردنەوەی زیاتری رێژەكانی بێكاری و هەژاری و چەسپاندنی دادپەروەری كۆمەڵایەتی و ئابووری، بەو پێیەی دوا ئامانج لەگەشەسەندنی ئابووری بەرزكردنەوەی داهاتی تاكەكەسییە، بۆیە ئەركی سەرەكی حكومەت بەرزكردنەوەی ئەم داهاتەیە كەبەبێ دروستكردن و گەڕانەوەی پێگەی چینی ناوەراست مومكین نییە جێبەجێ بكرێت، چینی ناوەراست و بەرزكردنەوەی داهاتی تاكەكەسیش بەو بەرنامەو كارانەی ئێستا بەدەست ناهێنرێت. كاتێك بەرنامەو پلانە ئابوورییەكەت دیار نەبێت و خاوەنی فەلسەفەو روئیایەكی روونی ئابووری نەبین و ئامانجی بەرهەمهێنانمان دیار نەبێت چۆن دەتوانین كۆمەڵگای كوردستانی ئاراستەی بەرهەمهێنان بكەین؟ لەكاتێكدا هەموو نیشانەكانی نرخ هەڵئاوسان و بێكاری و بێكاری شاراوەو هەژاری و گرانی تێچوونی خەرجییەكانی تەندروستی ئەوەمان بێ دەڵێن بارودۆخی ئابووری بەرەو خراپتر و بێ بازاڕی دەڕوات. لەئابووری دا گەر رێژەی گەشەكردن راوەستا ئەوا بەخێراییەكی چاوەڕواننەكراو دۆخەكە بەرەو دواوە پاشا كشە دەكات، كەوتنەوەی قەیرانە ئابووری و داراییەكانی جیهان جوانترین نموونەن بۆ سەلماندنی ئەم بۆچوون و تێڕوانینە.
گەڕانەوەی متمانەی هاوڵاتییان بەحكومەت
وەكو گەڕانەوەی متمانەی هاوڵاتییانە بەبانكەكان
لەم سەردەمەو قۆناغەدا بەرزكردنەوەی داهاتی تاكەكەسی و دابینكردنی خۆشگوزەرانی بووەتە پێوەرێك بۆ حوكمڕانی باش و حكومەتە دیموكراتەكانی بێ دەناسرێتەوە، ئەو حكومەتانەی سەرقاڵی پەرەپێدانن لە ئابووری و سەرمایەی مەعریفی دا، ئەوان سەرقاڵی دروستكردنی عەقڵی مرۆڤەكانیانن، چونكە دەزانن كەبەبێ ئەم سەرمایە مومكین نییە ئابوورییەكەیان بگەیەنرێتە سیستەمی ئابووری بازاڕو پێگەو هێز بۆ چینی ناوەڕاست بگەڕێننەوە، نەك وەكو حكومەتی هەرێم تادێت حكومەتەكە قەبە و گەورەترو لاوازتر دەبێت، تەنیا پشت بەیەك سەرچاوەی داهاتیش دەبەستێت ئەویش داهاتی فرۆشتەنییەكانی نەوتی خاوی عێراقە، كە نرخەكەی كەوتۆتە بە رەحمەتی هەڵكشان و نزمبوونەوەی بەهای پێترۆلی جیهانییەوەو نائارمی و ناسەقامگیری و ناشەفافییەت و گەندەڵی. كاری حكومەت نزیكبوونەوەو كەمكردنەوەی كەلێنە لە نێوان نفووزو دەسەڵاتی حكومەت و هاوڵاتییاندا، ئەمەش لە ڕێگای تێركردنی خواستەكانی هاوڵاتییانەوە سەرچاوە دەكرێت و، ڕێگا بەهیچ گروپ و تاقمێكی تووندو تیژ نادات دوور لەدیموكراتی دابڕانی نێوان ئەم دوو چەمكە بقۆزنەوەو بۆ مەرامی خۆیان بەكاری بهێنن و موزایەدە بەسەر حكومەتەوە بكەن، هەڵە كوشندەكەی كاری ئابووری مالیكی لەماوەی حوكمیدا ڕێك ئەوەبوو، دەیوویست حكومەتەكەی مەركەزییەتی ئابووری پەیڕەو بكات و لە هەموو دەسەڵاتە ئابوورییەكاندا تایبەتمەندێتی هەبێت و لەژێر دەسەڵاتی خۆیدا بێت، تەنانەت حكومەتی ناوەندی بەغدا لەرۆژی دەستبەكاربوونییەوە كاری بۆ ئەوە دەكرد، كۆنترۆڵی هەموو كارووبارە ئابووری و داراییەكانی هەرێمی كوردستان بكات، هەربۆیە بودجەی بەشێوەیەكی نایاسایی و دەستووری خەرج دەكردوو بە ئاشكرا دزە پێكردنی نەوت و بەفیڕۆچوونی داهاتەكان هەبوو، لەكەرتێكی زەبەلاحی سەربازی و حكومیدا، بەمەش هەنگاوی بەرەو حكومەتێكی دیكتاتۆر دەنا، كاتێك حكومەت دەسەڵاتی فراوانبوو كۆنترۆڵی هەموو بوارەكانی كرد دەبێتە حكومەتێكی دیكتاتۆر. ئەو حكومەتەی مالیكی شكست و بێ بەرنامەیی پێوە دیاربوو، بۆیە ناكرێت بەهەمانشێوە مومارەسەی حوكم بكرێت و ئابووری بەو ئەزموونە سەقەتەی مالیكی ببرێتەوە، بۆ نموونە لەبەر مەرامی سیاسی و شاردنەوەی ژمارەی كوردەكان لەناوچە جێ ناكۆكەكان پرۆسەی سەرژمێری لەسەرجەم عێراقدا دواخست، ناكرێت حكومەتی هەرێمیش بكەوێتە هەمان هەڵەوەو پرۆسەی سەرژمێریی دانیشتووانی دوابخات و پشت بە بیتاقەی شەكروچا ببەستێت، سەرژمێری نەك تەنیا بۆ پرۆسەی سیاسی گرنگە، بەڵكو بۆ چارەسەركردنی دەیان كێشەو گرفتی سیاسی و ئابووریی و دانانی پلان و ستراتیژییەتی بەڕێوەچوونی كۆمەڵگایە، بەتایبەتی بۆ دابەشبوونی بوودجەو رێكخستنی خەرجی و داهاتەكانە .
بودجەیەك لە10%ی پرۆژەكانی شارەوانی و كارەبای بێ جێبەجێ نەكرێت ئومێدی وەبەرهێنانیشی لێ ناكرێت
پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی لەوڵاتێكدا ئەنجام نادرێت كەلە90%ی بودجەكەی لەڕێگای داهاتی ناردنە دەرەوەی نەوتەوە بەدەست بێنێت و، سەرجەم كەرتەكانی تری ئابووری پشتگوێ خرابن، بەشە داهاتی هەرێم لەم بودجەیە بەشی پێویستییەكانی وەبەرهێنان و ئاوەدانكردنەوە ناكەن، تەنانەت لە70% ی بودجەكەش بۆ خەرجییەكان و بودجەی بەگەڕخستن دەڕوات و بەشێكی كەمی بۆ وەبەرهێنان دەمێنێتەوە، ئەوەتا بەو بوودجەیە لە 90%ی پرۆژەكانی كارەبای بێ جێبەجێ ناكرێت و 10%ی پرۆژەكانی شارەوانیش ئەنجام نادرێت، لەلایەكی ترەوە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانیش كەمیكردووە ئەوەتا لەبودجەی پەرەپێدانی پارێزگای سلێمانی كە ساڵی رابردوو 400 ملیار دینار بووە ئەمساڵ بۆ 130 ملیار دینار كەمیكردووە واتە بەڕێژەی لە 60%ی بوودجەكە كەمیكردووە، ئەم بارودۆخە خراپە ڕێك واقیعی ئابووری عێراقەو بەمیراتی بۆ هەرێمی كوردستانیش ماوەتەوە، ئەوەتا بارودۆخی ئابووری حكومەتی هەرێم باش نییە بەوەی رێژەی 17% ی بەشە داهاتی هەرێمەكە كەبەڕێژەی زیاتر لە 90% پشت بەم داهاتە دەبەسترێت بۆ بەگەڕخستنی حكومەت دەچێت، كەرتەكانی تری كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری و گەیاندنیش سەرچاوەو داهاتیان نییە، ئەمە لەكاتێكدا هەرێمی كوردستان بەهەرێمێكی كشتوكاڵی دادەنرێت و خاوەنی چەندین ملیۆن دۆنم زەوی كشتوكاڵە و دەرفەتی دامەزرانی پیشەسازی خۆراكیش زۆرە، لەكەرتی گەشتوگوزاریشدا ئەو ئامارو ژمارانەی 3 رۆژی چەژنی نەورۆز دەستمان كەوتووە ئەوە دەسەلمێنێت كەهەرێمی كوردستان جگە لەداهاتی نەوت خاوەنی سەرچاوەی داهاتی ترە، ئەوەتا لەتەنیا 3 رۆژدا 15 هەزار گەشتیار سەردانی ناوچەكانی سلێمانیان كردووەو تەنیا لەڕێگای حاجی ئۆمەرانەوە لەماوەی سێ رۆژی چەژنی نەورۆز 9 هەزار هاوڵاتی ئێرانی هاتوونەتە كوردستان و 20 هەزار عەرەبیش سەردانی شاری هەولێریان كردووە، واتە لە3 رۆژدا سەدان گەشتیار سەردانی هەرێمی كوردستانیان كردووە، ئەم سەرچاوەی داهاتە وەبەرهێنانی تێدا نەكراوە، كە دەكرا بەهاوشێوەی لوبنان بكرایە بەسەرچاوەیەكی گرنگی داهات، ئەوەتا لەساڵی رابردوو كەرتی گەشتوگوزاریی لوبنانی 7 ملیارو 200 ملیۆن دۆلار داهاتی بووە، بەپێچەوانەوە لەهەرێمی كوردستان گەشتیاران لەبەر دەرگای پارك و سەرشۆستەكان شەوانە دەمانەوە، لەم دۆخەدا ئاساییە ئابووری هەرێمەكە بەئابوورییەكی یەك سەرچاوەو ناسەقامگیر ناوببرێت.
كەمی و نەبوونی فەلسەفەیەكی بەرهەمهێن وایكردووە ئەم هەرێمەی كوردستان نەبێتە خاوەن ستراتیژییەتێك بۆ بەرهەمهێنان و گواستنەوەی كەرتەكانی ئابووری لەئاستێكی نزمەوە بەرەو ئاستێكی پێشكەوتوو، هەرئەمەش هۆكارێك بوون لەپشت ئەوەی كوردستان سیاسەتێكی ئابووری نەبێت و لەچوارچێوەیەكی داخراوی بێ بەرهەمی دەربازی نەبێت و بەپێگەیەك بۆ ساخكردنەوەی كاڵاو بەرهەمی بێكەڵك و نزم لەكوالێتی وڵاتانی دەوروبەرو جیهان دابنرێت، دوای ئەوەی لەكابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێم روو لەدەرهێنان و ناردنە دەرەوەی پێترۆڵ كراو ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبای نیشتمانی كوردستانیش بە 900 مێگاوات دانراو لەڕێگای ئەو غازەوە یەكەكانی هەردوو وێستگەی 500 و 750 مێگاواتی هەولێرو چەمچەماڵ بەغازی سروشتی بەرهەمهاتوو لەناوخۆی هەرێمەكە بەگەڕخراو، لێرەو لەوێش چەند كارگەیەكی چیمەنتۆو پاڵاوتگەو شیش و كەرەستەی بیناسازی دامەزرا،ئەمە ئەو نەخشە ڕێگایە بوو كەلەحكومەتی پێشوو داڕێژرا بۆ دەربازبوون لەقەیرانە ئاڵۆزەكانی كارەبا و سوتەمەنی، بۆ یەكەمینجاریش هەرێمەكە بووە پێگەیەكی جیهانی بۆ دەرهێنان و ناردنە دەرەوەی نەوتی خاو، كاتی ئەوە هاتووە بپرسین دوای دەربازبوون لە دوو ئیدارەیی و كێشە ئاڵۆزەكان كاتی ئەوە نەهاتووە هەرێمی كوردستانیش وەكو ئەزموونی وڵاتانی پێشكەوتوو ببێتە خاوەن كارگەو كارخانەی پێشكەوتوو كەتوانای خواستی بازاڕەكانی ناوخۆو كێبركێ كردنی لەگەڵ بەرهەمی بیانی هەبێت؟ تاكەی ببینە سەبەتەیەك بۆ پڕكردنی گیرفانی بیزنسمان و بازرگانەكانی وڵاتانی دەوروبەر ؟، بۆچی كەرتە پیشەسازییەكەی هەرێمی كوردستان بەگەڕ نەخەینەوە؟ بۆ دەبێت هەرێمی كوردستان ببێتە باشترین پێگە بۆ ساغكردنەوەی كاڵاو كەلوپەلە ئێكسپایەرو بەسەرچووەكانی وڵاتانی دەوروبەر؟ ئەمەش دەرئەنجامێكی ئاسایی بوو لەبەرامبەر فەرامۆشكردنی كەرتی پیشەسازی و داڕمانی كارگەكانمان . سستبوون و ئیفلیجبوونی پیشەسازی كە گرنگترین یەكەی بەرهەمهێنانە لە هەرێمەكەدا خۆی لە خۆیدا شكستێكی پلاندانانە، چونكە نەیتوانیوە بەردەوامی بدات بە بەگەڕخستنی كارگە حكومییەكان و ئەو كارگانەی وەكو جگەرەو رستن و چنین ومەڕمەڕو ..هتد . كەرتی تایبەتیش نەك وەكو جاران بەرهەمیان لاواز بوو بەڵكو لە بەرهەمهێنانیش راوەستان و، ئەوەی بێی دەوترا چەند هەوڵێكی دروستكردنی پیشەسازی خۆراكی وەكو كارگەكانی زەیتی گوڵەبەڕۆژەو دۆشاوی تەماتە هەرهەمووی لە كاركەوتن، بگرە هەوڵێكی گەورەی ئەوتۆو فراوان لەلایەن سەرمایەدارو دامەزرانی كارگەو كارخانە بگرە بزنسمانی كوردیش بۆ دامەزرانی كارگەو پەرەپێدانی پیشەسازی نەدراوە، چونكە بە دەگمەن سەرمایەدارێكی كورد دەبینی روو بكاتە بواری پیشەسازی بەڵكو زیاتر روو لە بواری بازرگانی و بەڵێندەرایەتی دەكەن و دوای دەسكەوتی خێراو قازانجی بەپەلە دەكەون.
رەنگە زۆر بۆچوون و تێڕوانینمان بەهەڵە وەرگرتبێت بەوەی باشكردنی بارودۆخەكەو بەرپرسیارێتی تەنیا ئەركی سەرشانی حكومەت بێت، بەڵكو ئۆپۆزسیۆنیش بەشێكی گرنگی ئەو بەرپرسیارێتییەی دەكەوێتە سەرشان و دواتر هەموو حیزب و پارتە سیاسییەكانی گۆڕەپانی سیاسی كوردستان بەرپرسیارن بەرامبەر بەكەموكورتییەكانی هەرێمەكە بەتایبەت كێشەو گرفتە ئابوورییەكان، بەڵام چارەسەركردنی ئەم كێشەو كەموكورتییانە بەپلەی یەكەم دەكەوێتە ئەستۆی حكومەت، رەنگە لەبوارەكانی چارەسەركردنی مەسەلە ئابوورییە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەولێرو بەغدا وەكو یاسای نەوت و گازی عێراقی و گرێبەستە نەوتییەكانی كوردستان و لە17%ی بوودجەو بودجەی هێزی پێشمەرگەو. چەندین بواری دیكە، ئەركی سەرشانی هەموو هێزە كوردستانییەكان بێت كار بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشانە بكەن،كە بەدرێژایی چەند ساڵی رابردوو ئەم دۆسێ گرنگانە نەك هەر بەرەو چارەسەركردن نەچوون بەڵكو ئاڵۆزتر بوون و دەیان ئاستەنگ لەبەردەم چارەسەركردنیان دانراوە، بەڵام لەئەكتیڤ كردنی حكومەت و پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی هەرێمەكەدا ئەركی سەرشانی حكومەتی هەرێمە هەنگاوی جیددی بنێت و تەنیا لەچوارچێوەی دروشم و خیتابدا نەسوڕێتەوە بەهاوشێوەی كابینەی پێشوو هەنگاوی عەمەلی بنێت. بەتایبەتی لەبواری رووبەرووبوونەوەی گەندەڵی كەبۆ حكومەتی هەرێم ئەو تەحەدییەیە كە دێتە بەردەم كارو بەرنامەو چاكسازییەكانی، بەتایبەتی نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت كە هەرێمەكە دەكەوێتە ناوچوارچێوەی وڵاتێكەوە لەریزبەندی دووەمین وڵاتی گەندەڵكارو سێیەمین وڵاتی ناشەفاف ناوی دەبرێت، بەبێ بنبڕكردن و چارەسەركردنی ئەمبوارە ناكرێت عێراق بچێتە دۆخی ئابووری بازاڕو كەرتێكی گشتی و تایبەتی دامەزراوەیی هەبێت .
رێژەی پەرەپێدانی مرۆیی و ئابووری خەریكە رادەوەستێت
بە وروژاندنی چەند بابەتێك ئەو راستییەمان بۆ دەردەكەوێت حكومەت توانای جێبەجێكردنی پرۆژەی گەورەی نییە، ئەوەتا لەبودجەی 2010 دا كورتهێنان هەیە، نزیكەی لە 70% ی بودجەكە بۆ بەگەڕخستنەو تەنیا لە 30%ی ئەو بودجەیە بۆ وەبەرهێنانە، ئەمەش ئەوەندەی تر ئەو مەقوولەیە دەسەلمێنێت كە جۆرە بێبەرنامەییەك بە حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە هەیەو پێویستە زوو بەرنامەو پلانی پەرەپێدان داڕێژرێت و جێبەجێ بكرێت، بودجەكە شتی باشی تێدا بووە بەڵام دوور نییە لەكەموكورتی و پێویستە پێداچوونەوەی بۆ بكرێت، بەتایبەتی پرۆژە تەواونەكراوەكان و دووبارە بووەكان و داهاتی فرۆشتنی نەوتی خاوو دەیان مەسەلەی پەیوەنداری تر بەدامەزرانی 9600 دەرچووی زانكۆكان لەحكومەتێكی 1050000 یەك ملیۆن و پەنجا هەزار فەرمانبەردا ئەوەندەی تر قەبارەی حكومەت گەورەتر دەبێت، ئەمە لەكاتێكدا كەرتی تایبەت لەبواری پیشەسازی و كشتوكاڵی دا لاوازەو خاوەنی پرۆژەی بەرهەمهێنان نین لە وڵاتێكی بەكارهێنەر كە بۆتە ناوچەیەك بۆ ساغكردنەوەی كاڵاو بەرووبوومەكانی وڵاتانی دەوروبەر، تەنانەت كەرتی كشتوكاڵیش كاری گەورەو گرنگی بۆ نەكراوە، لەلایەكی ترەوە رێژەی پەرەپێدانی مرۆیی و ئابووری خەریكە رادەوەستێت و ئەگەری بێبازاڕیش هەیە، لەكاتێكدا هەموو پێشبینییەكان بەو ئاراستەیە دەڕوات كە بێكاری روو لەزیادبوون بكات، چونكە كابینەی شەشەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان تاكە تاكە هەلی كاری نوێی لەكەرتی تایبەت دابین كردووە، ئەویش بەو شێوەیە نییە كە ئومێدی بێ ببەسترێت .
با چیتر هاوڵاتی باجی ئەو شێوازە كۆنەی بەڕێوەبردن و ئابووری نەدەنەوە
دوای 19 ساڵ لەخۆبەڕێوەبردن كاتی ئەوە هاتووە چاكسازی و گۆڕانێكی بنەڕەتی و حەقیقی لەناو وەزارەت و دامودەزگا ئیدارییەكان ئەنجام بدرێت، چونكە لەزۆر بواردا چەقبەستوویی و مانەوە لەدۆخێكدا ئەو پرسیارە دەهێنێتە پێشەوە، ئایا كورد توانای چاكسازی و پەرەپێدانی نییەو كلتوورو دابونەریتی كۆن وەكو میراتییەك بۆی ماوەتەوە؟ یاخوود توانا مرۆیی و ئابوورییەكانی بەردەست دەتوانن گۆڕانكاری و چاكسازی وا بهێنە پێشەوە كە نوێبوونەوە بەسیستەمی كۆنی كارگێڕی بدات و چیتر هاوڵاتییان باجی ئەو شێوازە كۆنەی بەڕێوەبردن نەدەنەوە كە پڕ بووە لەمەحسوبییەت و رۆتین و بیرۆكراتییەتی خراپ، بەشێوەیەك وایلێهاتووە بۆ مامەڵەیەك و كارێكی ئاسایی دەبێت بەدوو سێ رۆژ بێنەو بەردە بكەیت هەروەكو چۆن لەبواری كاروبارەكانی بەناوكردنی ئوتومبێل و خانووبەرە دووچاری دەبین یاخود بۆ هەندێك كار بەهەفتە هاوڵاتی ماندوو دەكرێت، وەك ئەوەی لێهاتووە بۆ هاوڵاتی كوردستانی بڕاوەتەوە كە لەریزو قەڵەباڵغی و چاوەڕوانیدا ژیانی بەڕێ بكات.
داڕشتنەوەی بەرنامەو پلانی ئابووری وا ئاسا نییە، بەڵام ئەوەندە قورس و ئاستەمیش نییە تاكو ئێستا خاوەنی پلانی ئابووری لەم هەرێمەدا نەبین، تاوەكو نەبینە خاوەنی ئەو پلانە ناكرێت نەخشەی ڕێگا بۆ پەرەپێدانی ئابووری داڕێژین و پشت بەچەند سەرچاوەیەكی داهات ببەستین، ئەوەتا لە 16 بەشی زەوی بەراوی هەرێم تەنیا سوود لەیەك بەشی وەرگیراوە بۆ كشتوكاڵ، كە دەگاتە 6%ی سەرجەم زەوییە بەراوەكان، پلانە ستراتیژییەكەی پێشخستنی كەرتی كشتوكاڵیش كەلەكابینەی پێشوو دانرا، لەبەر كەمی بودجەی وەبەرهێنان دووچاری شكست دەبێتەوە.
لەبواری گرنگیدان بەسامانی ئاویش هەنگاوی جیددی و گرنگ نەنراوە، بۆ نموونە بەڕێوەبەرایەتی ئاودێریی و ئاوی سەر زەوی سلێمانی پێشنیاری ژمارەیەك پرۆژەی ئاودێری و بەربەست بۆ ئەمباركردنی ئاوی باراناو كردبوو تەنیا بە تێچوونی 27 ملیار دینار، تاكو ئێستا وەڵامی ئەو داواكارییە نەدراوەتەوە، تاكو بوژانەوەی كەرتی كشتوكاڵ نەبێتە ڕیزبەندی پێشەوەی بەرنامەو كاری حكومەت هەنگاوی گرنگ بەرەو پێشەوە نانرێت. پلانی پێنج ساڵەی پێشكەوتنی كەرتی كشتوكاڵ كە پێویستی بە800 ملیار دینارە بۆ جێبەجێكردنی 64 پرۆژە لەو بێ بوودجەیی و بێ سیولەیی دا هیچ ناكرێت، كە لەبودجەی ئەمساڵدا بڕە پارەیەكی زۆر كەمتر بۆ جێبەجێكردنی ئەو پلانە تەرحانكراوە كە تەنیا 50 ملیار دینارە. كاتی ئەوە هاتووە هەنگاوەكان چڕ بكرێنەوە لە بەهێزكردنی كەرتی بەرهەمهێنان و هاوسەنگ كردنی تەرازووی بازرگانی و، بایەخ بەبەرووبووم و بەرهەمی خۆماڵی بدەین تاوەكو بتوانین هەنگاو بەرەو پلانەكانی تایبەت بە ئاسایشی خۆراك بنێین، كە كۆڵەكەی سەرەكی پاراستنی ئاسایشی ئابووریمانە، ئەم ئەركەش دەكەوێتە سەر نەخشەدانەران و بڕیاربەدەستانی تایبەت بەبوارەكانی پلاندانان و پیشەسازی و كشتوكاڵ و بازرگانی و دارایی . دەكرێت لیژنەی باڵای ئابووری هەرێم و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و ئەكادیمییەكانی هەرێم هەنگاو بۆ دانانی نەخشەی ڕێگای بەرهەمهێنان بنێن چی تر لەچوارچێوەی بێ بەرهەمی و لاوازی رێژەی پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی نەسوڕێینەوەو لەرووی پراكتیكییەوە ستراتیژییەتی ئابووری جێبەجێ بكرێت..
Back to top Go down
 
پەرەپێدانی ئابووری و مرۆیی پێـوەرێكە بۆ حـوكمڕانی باش
Back to top 
Page 1 of 1
 Similar topics
-
»  كێشه‌ی ئابووری جیهانی بۆته‌ هۆی زیاتر شاره‌زا بوون له‌ ئابووری ئیسلامی.
» هێما بۆ سەرکەوتنی ئابووری و زانستی

Permissions in this forum:You cannot reply to topics in this forum
یانه‌ی كوردان :: هه‌مه‌ره‌نگ :: زانیاری ئابووری-
Jump to: